استقرار و ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی

فصل اول: الزامات و راهنمای استقرار سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی
فصل دوم: کلیات ارزیابی عملکرد/ممیزی
فصل سوم: ممیزی سیستم با استفاده از استاندارد AS/NZ
فصل چهارم: نمای ارزشیابی برنامه ایمنی و سلامت شغلی (OSHA PEP)
فصل پنجم: ابزار جهانی ارزیابی سیستم: (OHSMS UAI)

لزوم ارزیابی، پایش و ممیزی هر سیستمی به منظور كشف نقاط ضعف و قوت آن بر كسی پوشیده نیست. سیستم¬های مدیریت ایمنی و سلامت شغلی در صنایع و سازمان¬های مختلف هم از این امر مستثنی نیستند. این سیستم¬ها كه به جهت پیشگیری از حوادث و حفظ منابع سازمان¬ها استقرار می¬یابند باید بصورت دوره¬ای مورد پایش و ارزیابی قرار گیرند و نقاط ضعف آنها كشف و اقدامات اصلاحی در جهت رفع آنها صورت گیرد. پیچیدگی و وسعت این سیستمها متخصصان این عرصه را به سمت تهیه ابزارهایی جهت ارزیابی و پایش آنها سوق داد. امروزه تعداد زیادی از این ابزارها تهیه و معرفی شده و برخی از آنها به شكل استاندارد در آمده و در كشورهای مختلف استفاده می¬شوند. كتاب " استقرار و ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی" كه مجموعه ای است از تعدادی از ابزارهای ارزیابی و ممیزی سیستم های مدیریت ایمنی و سلامت شغلی در صنایع و سازمانهای مختلف و نحوة استفاده از این ابزارها ، تامین كنندة نیاز دست اندركاران و فعالان بخش ایمنی و سلامت شغلی صنایع و سازمانهای كشور در زمانی كه منابع خوب و كافی بزبان فارسی وجود ندارد ، خواهد بود. همچنین كتاب حاضر نقش منبعی مناسب برای آشنا ساختن دانشجویان رشته های مرتبط با موضوع را ایفا خواهد نمود. در كتاب حاضر سعی شده است ابزارهایی گنجانده شوند كه تمامی جنبه¬های سیستم های ایمنی و سلامت شغلی را تحت پوشش قرار دهند. در راستای این هدف كتاب حاضر در 5 فصل و دو پیوست تنظیم گردیده است.
مبانی و اصول استقرار سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی در فصل اول كتاب مطابق با استاندارد OHSAS,18001,18002 شرح داده¬شده و الزامات و راهنمای استقرار سیستم ایمنی و سلامت شغلی بیان گردیده است. در فصل دوم ضرورت ارزیابی عملكرد و ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی، و فاكتورهای دخیل در آن ارایه شده است. در فصل¬های سوم، چهارم و پنجم، 3 ابزار مختلف كه از مهمترین و مناسبترین ابزارها برای ممیزی میباشند، معرفی شده¬اند. ابزار ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی مطابق با استاندارد AS1408 استرالیا در فصل سوم آمده كه روشی نیمه كمّی بوده و دارای 5 بخش، 21 عنصر و 117 معیار می¬باشد و برای سازمان¬ها و صنایع كوچك و متوسط تهیه شده است. در فصل چهارم ابزار ارزیابی برنامه ایمنی و سلامت شغلی كه از سوی سازمان OSHA معرفی گردیده، شرح داده شده است. این ابزار بسیار مختصر بوده و در صنایع كوچك می¬توان از آن استفاده نمود. فصل پنجم ابزار بسیار جامعی را معرفی می¬نماید كه به عنوان ابزار جهانی ارزیابی و ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی شناخته شده است. این ابزار دارای 5 بخش، 16 عنصر، 27 جزء و 486 معیار است. محققان این ابزار را با بررسی دقیق 13 سیستم مدیریتی از جمله BS 8800 ، OSHA VPP ، ISO 14001، و AIHA OHSMS ، تهیه كرده¬اند و همین امر جامعیت نسبتاً مناسبی به این ابزار داده است.
بهتر است نتایج حاصل از ممیزی سیستم با شاخص¬های دیگری توام شود تا تصویر جامع¬تری از وضعیت ایمنی و سلامت شغلی سازمان یا شركت بدست آید لذا شاخص¬های نرخ وقوع و شدت حوادث و بیماری¬های شغلی را كه از دیرباز جهت ارزیابی عملكرد سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی مورد استفاده قرار می¬گیرند، بر اساس قوانین سازمان OSHA آمریكا بصورت كامل در پیوست 1 معرفی و محاسبات و جداول آن نیز ارایه گردیده است. شایان ذكر است كه این روش بدلیل استفاده از شاخص¬های حوادث یك روش كمّی برای ارزیابی عملكرد تلقی میگردد.
از آنجاییكه ابزارهای ممیزی همگی از منظر فرد ممیز، سیستم ایمنی و سلامت شغلی را ارزیابی كرده و نظر كاركنان شاغل در سازمان، كه مستقیما و بطور مداوم با سیستم ایمنی و سلامت شغلی سروكار دارند را كمتر مورد توجه قرار میدهند، پیوست 2 برای معرفی ابزار ارزیابی جوّ ایمنی در نظر گرفته شده كه دلیل آن یافته های مطالعات صورت گرفته میباشد كه جوّ ایمنی كاملاً متاثر از عملكرد سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی می¬باشد. این ابزار، جوّ ایمنی حاكم بر صنعت یا سازمان مورد مطالعه را در 17 بعد مورد بررسی قرار می¬دهد كه 9 بعد آن مستقیماً متاثر از نظرات كاركنان است. استفاده همزمان از روش¬های ممیزی، شاخص¬های حوادث، و ابزار جوّ ایمنی، ارزیابی دقیقی از سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی، از منظر ممیز و كاركنان، بعمل می¬آورد. انتظار میرود كه كتاب حاضر بتواند در بهبود سیستم¬های مدیریت ایمنی و سلامت شغلی سازمان¬ها و صنایع و تامین ایمنی و سلامت نیروی انسانی كشور موثر واقع شود.